طراحی مدل عوامل موثر بر آسیب‌های جسمی و روانی اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق و استراتژی‌های کاهش آسیب‌ها

اهداف: مستندسازی علمی تجربیات حاصل از دفاع مقدس در ابعاد مختلف و استفاده از آنها در شرایط مشابه از ضروریات انکارناپذیر است. اسارت و زندگی اردوگاهی اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، از ابعاد مختلف قابل مطالعه است، یکی از این ابعاد موضوع سلامت جسم و روان اسرا در دوران اسارت است. هدف پژوهش حاضر طراحی مدل عوامل موثر بر آسیب‌های جسمی و روانی اسرای ایرانی و شیوه‌های پیشگیری و درمان آنها در اردوگاه‌های اسرای عراق بود. مشارکت‌کنندگان و روش‌ها: پژوهش توصیفی- پیمایشی حاضر از ابتدای سال 1395 تا انتهای سال 1396 در سمنان انجام شد. داده‌ها با روش بررسی اسناد، مدارک و کتاب‌های منتشرشده درباره اسرا و نیز مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته با 20 تن از آزادگان و دست‌یابی به نقطه اشباع جمع‌آوری شدند. افراد مصاحبه‌شونده با روش قضاوتی و از میان آزادگانی انتخاب شدند که در زمان اسارت از رهبران استراتژیک، فعالان فرهنگی و مدیران اردوگاه‌ها بودند. داده‌ها با روش تحلیل محتوا، ارزیابی و مدل تحقیق طراحی شد. یافته‌ها: مدل طراحی‌شده پنج بخش شامل عوامل موثر بر ایجاد آسیب‌های جسمی و روانی، نقش رهبران استراتژیک و نیروهای صلیب سرخ، برنامه‌های فرهنگی- علمی و برنامه‌های ورزشی در کاهش آسیب‌های روانی و جسمی اسرا بود. اجزا، عناصر مدل و روابط آنها توسط مشارکت‌کنندگان مورد تایید قرار گرفت. نتیجه‌گیری: فعالیت‌های فرهنگی- ورزشی اسرا در اردوگاه‌های عراق اثرات مثبت فراوانی دارد که از آن جمله می‌توان به افزایش تاب‌آوری اسرا، افزایش بهداشت جسم و روان و سلامت اجتماعی، افزایش طراوت، شادابی، احساس اعتماد به نفس، تمرکز فکر، دقت عمل و کاهش افسردگی آنها اشاره نمود.